Światło

Witraż Wyspiańskiego z kościoła franciszkanów w Krakowie.

Bóg Ojciec "Stań się". Stworzenie świata albo Świat wyprowadzony z chaosu.

 

 

 

Czytałam gdzieś, że sam autor, gdy ujrzał swoje dzieło już na właściwym miejscu, w wielkim oknie zachodniej fasady kościoła, miał powiedzieć wtedy te słowa: "Dobrze. Całkiem dobrze."

 

Autor witraża, ma się rozumieć, nie świata - jednak paralela jest całkiem zastanawiająca... Jeśli dobrze pamiętam i rozumiem, gdyż przyznaję, że mam braki w wiedzy teologicznej, wydostanie świata z chaosu to tradycja hebrajska, tutaj częściej przywołuje się chyba grecką: kolejnych etapów stworzenia, dzień po dniu. I odpoczynku dnia siódmego, kiedy to Bóg zadowolony ze swego dzieła rzekł: "Dobrze. Całkiem dobrze." Czy jakoś podobnie.

 

O jakiej porze dnia najlepiej oglądać witraż, w jakiej godzinie? To przecież oczywiste - w złotej! Gdy podeszłam pod kościół franciszkanów po jakimś długim spacerze, bodaj ulicami Zwierzyńca, był ponury dzień marcowy, zimny i wietrzny. I wtem, na chwilę, Słońce. Tuż przed zachodem. Tylko na chwilę oczywiście, nie wymagajmy za wiele, później znów zrobiło się ciemniej, dlatego każde z tych zdjęć ma inną tonację barwną, żadnych filtrów, tylko światło. 

 

Tylko światło.

 

 "I wielki witraż u Franciszkanów, ten niesamowity Bóg Ojciec, w którym odżyły echa wielkiego włoskiego renesansu, staje się symbolem tego zamieszkania twórczego ducha mistrza Stanisława w tym dziwnym mieście, w tym staroświeckim grodzie"

 [Iwaszkiewicz]

 

 

Może udało by mi się sfotografować witraż w świetle złotej godziny, ale zatrzymał mnie widok fasady kościoła. Gotyk i złote Słońce tuż przed zachodem - trudno o coś bardziej płomienistego. Cegła, kamienne zdobienia portalu, obramienia okna. Nie ma lepszej pory dnia, by czytać ceglany wątek gotyckich budowli. Gotyk o nazwie flamboyant, pojęcie z historii architektury, oznacza coś innego, ale dla mnie określa tamtą chwilę. Płomienisty gotyk. Płonący w słońcu.

Kiedyś pewnie opisywałabym historię budowy, architektoniczne założenia, zmiany w czasie, przebudowy. To wszystko już minęło. Ale potrafię jeszcze zatrzymać się przy tych zdjęciach i w jednej chwili przypomnieć sobie tamto marcowe popołudnie, długie spacery u podnóża Kopca, ulicą Królowej Jadwigi a potem powrót, szary dzień, pochmurny, ponury i nagły przebłysk Słońca, który zatrzymał mnie wtedy tuż przed ścianą w witrażowym oknem. "Stań się!" Pamiętam jak długo patrzyłam na ceglane wątki muru, nie do końca zatarty i widoczny ślad dawnego okna, meandry maswerków, cień drzewa na ścianie obok. Cegła, światło, czas.

Światło zmienia wszystko. Światło jest równoważnym składnikiem witraży, tak istotnym jak ich materialne składowe, jak projekt, kartony, ołów, szkło i barwniki. Bez światła witraż nie istnieje w pełni, jest tylko możliwością. To światło mówi mu "stań się!"

Dziś, 15 stycznia, dziś są jego urodziny. Stąd ten tekst i zdjęcia i taka podróż w czasie.

O witrażu Wyspiańskiego z kościoła franciszkanów pisałam już kiedyś, dawno.